حجاب و عفاف

قسمت 4⃣

بنابراین عفت نیز دو مفهوم دارد ؛ یک مفهوم عام که عبارتست از خویشتن‌داری در برابر هرگونه تمایل افراطی نفسانی و مفهوم خاص آن خودداری از تمایلات افراطی جنسی است. غالباً در روایات و کتب اخلاق منظور از عفت ، خویشتن‌داری در خوردن و امور جنسی است که برترین عبادات شمرده شده و به آن بسیار تاکید شده است.

 امام باقر ع فرموده‌اند :

« ما عبد الله بشیء افضل من عفة بطن و فرج » و در روایت دیگری از ایشان آمده :

« عفت شکم و پاکدامنی ، بهترین عبادت است » .

دلیل اینکه بر این جنبه از عفت بیشتر تاکید شده ، این است که شهوت جنسی قوی‌تر از دیگر شهوات است و انسان در این امور بیشتر در معرض خطر و سقوط قرار می‌گیرد و اعتدال در این امور دشوارتر است

تاکید بر این جنبه از عفاف خصوصاً عفاف در امور جنسی چه در روایات و چه در کتب اخلاق آنقدر زیاد است که عرف نیز عفاف را کنترل شهوت جنسی می‌داند ؛ گویی تمام معنای عفاف در همین خلاصه شده است ، حال آنکه عفاف از ابعاد گسترده‌ای برخوردار است که همه جنبه‌های زندگی حیات انسان را در بر می‌گیرد.

لازم است یادآور شویم که عفت ، کشتن شهوت نیست ؛ بلکه کنترل آن و اعتدال بخشیدن به آن است. در مقابل عفت دو صفت رذیله وجود دارد ؛ یکی « شره » و آزمندی و آن عبارتست از عنان گسیختگی نفس و فرو رفتن در لذات شهوانی و دیگر « خمود » ( ضعف و سستی ) و آن عبارتست از منع نفس از آنچه برای بدن ضرورت دارد.

حجاب و عفاف

قسمت 5⃣

عفت یک صفت انسانی و زینت باطنی است که موجب می‌شود تمام اعمال و حرکات و گفتار و پوشش انسان ، عفیفانه و فاقد رذیلت‌های شهوانی و هوس مآبانه باشد.

عفت نگاه‌داشتن نفس از چیزهایی است که حرام بوده و یا انجام آن شایسته نیست و به تعبیر دیگر ، عفت عبارتست از بازداشتن نفس و نگاه‌داشتن قوای شهوانی از محرمات و نوامیس مردم.

راغب اصفهانی در معنای عفت می‌نویسد :

عفت یک حالت نفسانی است که مانع از تسلط شهوت و هوای نفسانی بر انسان می شود.

امیرالمومنین علی ع درباره حقیقت عفت می‌فرماید :

عفت ، مقاومت در برابر شهوت‌هاست.

و نیز می‌فرماید :

عفت، بی‌رغبتی نسبت به خواسته‌های نفسانی است.

به طور کلی می‌توان گفت عفت به معنای خودکنترلی، نظارت بر خویشتن ، پرهیزکاری ، احساس حضور در محضر خداوند و جلوگیری از طغیان نفس در ارتکاب به معاصی ، در شئون مختلف وجودی انسان به ویژه در حیطه جنسی است . فردی که به چنین ارزش‌هایی پایبند باشد و آنها را در خود به صورت معقول و منطقی نهادینه کرده باشد از انحرافات اخلاقی بویژه انحرافات جنسی در امان خواهد بود و به تبع آن از کمالات اخلاقی بر خوردار خواهد شد . بنابراین عفیف به کسی گفته می‌شود که در برابر خواسته‌های نفسانی ، از جمله کشش‌های جنسی ، مقاومت نموده ، خود را حفظ نماید.

در لسان‌العرب ذیل واژه عفت چنین آمده است:

خودداری از آنچه که زیبا و شایسته نیست ، خودداری از حرام‌ها و طمع‌های پست .

حجاب و عفاف

قسمت 6⃣

در قسمت « قاموس المحیط » می‌خوانیم :

« خودداری از آنچه زیبا و شایسته نیست مانند استعف و تعفف » .

آنچه از جستجو در سایر کتاب‌های لغت می‌توان فهمید اینست که «عفت» به معنای نگه‌داشتن نفس از ارتکاب معاصی و کارهای حرام می‌باشد.

خواجه نصیرالدین طوسی هنگامی که از فضائل چهارگانه اخلاقی سخن به میان می آورد ، جایگاه عفت را چنین تبیین می‌کند : 

« فضائل چهار بود ، اول : تهذیب قوت نظری و آن « حکمت» بود ، دوم : تهذیب قوت عملی و آن « عدالت » بود و سوم : تهذیب قوت غضبی و آن « شجاعت» بود و چهارم تهذیب قوت شهوی و آن « عفت » بود » .

برخی از عالمان اخلاق گفته‌اند :

« عفت دارای مفهوم عام و خاص است ؛ مفهوم عام آن خویشتن‌داری در برابر هر گونه تمایل افراطی و نفسانی است و مفهوم خاص آن خویشتن‌داری در برابر تمایلات بی بندوباری جنسی است » .

حاج ملا احمد نراقی در کتاب ارزشمند خود برای قوه شهویه سه حالت در نظر دارد :

« افراط» که از آن به «شره» تعبیر می‌شود.

«تفریط» که آن را «خمود» می‌نامند و «اعتدال» که از آن به «عفت» تعبیر می‌نماید و عفت را مطیع و منقاد شدن قوه شهویه از برای قوه عاقله می‌داند.

در نتیجه آنچه از خمیرمایه غالب تعریف‌ها بر می آید ، عفت به معنای رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل است. البته با رعایت شرط اعتدال؛ یعنی نه غرق در شهوات شویم که به افراط گراییم و نه ترک غرایز کنیم که به تفریط دچار آییم، بلکه استفاده صحیح و مشروع نماییم، زیرا خدای متعال همه غرایز را به حکمت در وجود آدمی به ودیعت نهاده است.

 ادامه دارد ... .

#_معاونت_فرهنگی پایگاه مقاومت بسیج شهید باهنر دانشگاه سمنان